Đặc sắc Lễ Hội Báo Bản Nộn Khê hướng con cháu nhớ công ơn các bậc tiền bối

Đặc sắc Lễ Hội Báo Bản Nộn Khê hướng con cháu nhớ công ơn các bậc tiền bối

Làng Nộn Khê (còn gọi là Nuốn Khê) thuộc xã Yên Từ, huyện Yên Mô, Tỉnh Ninh Bình,

Vào thời Hồng Đức vua Lê Thánh Tông; theo kế Dinh điền đoàn người từ chấn Nam Sơn, Hà Nam theo lệnh của Vua xuống vùng đất này để tham gia đắp đê lấn biển (gọi là đê Hồng Đức). Sau khi hoàn thành công việc, đoàn người thấy vùnfg đất này trù phú, thuận lợi cho an cư, canh tác nên đã ở lại lập ấp, khai khẩn, phát triển canh tác, nông nghiệp…

Dân các vùng khác thấy vậy cũng đã chuyển về đây sinh sống, dân cư phát triển lập lên Làng Nộn Khê vào năm 1470 gồm 4 xóm: Xóm Chung, xóm Cầu, xóm Thượng, xóm Chùa. Mọi sinh hoạt của cộng đồng dân cư trong Làng đều diễn ra tại Đình làng. Trong Đình làng còn 2 câu đối

“Bách niên, văn vật thanh danh địa

Tứ giáp y quan lễ nhạc Đình”

Đình làng ngoài là nơi sinh hoạt của cộng đồng dân cư trong làng nơi đây còn là nơi họp bàn các phương án chống giặc ngoại xâm, là nơi tập kết của chiến sỹ cách mạng. Đình làng thấm đẫm bao nhiêu xương máu của các anh hùng, liệt sỹ bảo vệ quê hương, đất nước, bảo vệ Đình. Chúng ta thấy sự đặc sắc Lễ Hội Báo Bản Nộn Khê hướng con cháu nhớ công ơn các bậc tiền bối khi tham dự Lễ hội này.

Trải qua sự tàn phá của chiến tranh, ảnh hưởng khắc nghiệt của thiên tai, thời tiết. Đình làng Nộn Khê được nhân dân trong làng nhiều lần xây dựng, khôi phục lại. Năm 2012 với sự quyết tâm của cấp uỷ, chính quyền và nhân dân trong làng đã trùng tu lại ngôi Đình và văn chỉ của làng vào mùa Đông năm 2012. Các nhân vật thờ tại Đình làng: Thần Hoàng làng, Các vị Tiên Hiền, Các Anh hùng Liệt sỹ qua các cuộc cách mạng. Đây là tổ chức các hoạt động Lễ hội của Làng. Làng Nộn Khê được công nhận là Làng Văn hóa đầu tiên của tỉnh Ninh Bình từ rất sớm. Đình làng Nộn Khê được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh năm 2004 (Quyết định 157 QĐ/NB ngày 16/01/2004 của UBND tỉnh Ninh Bình). Ngày nay lễ hội ngày càng đặc sắc Lễ Hội Báo Bản Nộn Khê hướng con cháu nhớ công ơn các bậc tiền bối do đã được tổ chức bài bản, chuyên nghiệp hơn.

Lễ hội Báo bản Nộn Khê là một lễ hội tại làng Nộn Khê. Theo truyền thống thì mỗi năm vào ngày 14 tháng giêng âm lịch thì lễ hội này đều được tổ chức. Thực tế sự đặc sắc Lễ Hội Báo Bản Nộn Khê hướng con cháu nhớ công ơn các bậc tiền bối, còn thể hiện sự quy tụ con cháu đi làm ăn xa khắp mọi miền, cả ở nước ngoài cũng về dự Lễ.

Theo Phả lụa của họ Bùi chiếm xạ (Cụ Thủy Tổ là Bùi Công Mẫn) còn giữ đến ngày nay; sở dĩ có cái tên Nộn Khê là từ thời Lê Thánh Tông (1470 – 1497), các Cụ đi chuyển từ đất Lục Nộn, Nam Châu (nay thuộc huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam) đến vùng này và đặt tên làng là Nộn Khê để tưởng nhớ quê cũ của họ là Lục Nộn và nơi mới đến Côi Khê. Theo định nghĩa thì "Nộn" là non trẻ, "Khê" là khe suối. Nộn Khê có ý nghĩa là dòng suối mới khơi dòng, tươi mát...

Lễ hội Báo bản có mục đích là đền ơn báo đáp lại nguồn gốc, công ơn của các tiền nhân theo câu "Uống nước nhớ nguồn". Dù có đi đâu, ở đâu đi nữa thì mỗi năm cứ đến ngày 13 và 14 tháng Giêng Âm lịch, trong ngày Hội làng, con cháu dòng dõi của làng đều cố gắng về quê tham dự Lễ hội.

Dân làng không chỉ dâng hương để tưởng nhớ các vị bậc tiền nhân đã có công khai phá, lập Làng, mà còn dâng hương để tưởng nhớ đến các liệt sĩ con cháu của làng đã hy sinh anh dũng trong các cuộc chiến tranh trường kì, bảo vệ quê hương, đất nước.

Lễ hội báo bản Nộn Khê còn liên kết các nét sinh hoạt văn hoá hoàn toàn độc đáo. Đây là thời khắc để trình diễn các bài thơ ca do chính những người dân trong làng sáng tác. Những con cháu của làng nếu do đi xa không về được nhưng có thể gửi thơ về và cũng được ban tổ chức cho người ngâm đọc hoặc chuyển thể lại thành các làn điệu dân ca để hát. Mỗi năm đêm ngày 13 tháng Giêng, Làng tổ chức ngâm thơ và ca múa nhạc trong Dạ hội văn nghệ "Tiếng hát quê hương". Ngày 14 tháng Giêng là ngày mà các sinh hoạt Lễ hội sôi động được diễn ra, bao gồm như rước kiệu, múa rồng, múa lân, võ vật, tổ tôm điếm, thi tay nghề... cùng với các hoạt động thể thao, như bóng đá, bóng chuyền, cầu lông, cờ tướng, tổ tôm... Ngoài ra, còn có 2 buổi chợ đêm Cổng Đình (vào tối 12 và tối 13 tháng Giêng), thu hút hàng ngàn người từ các địa phương lân cận về gặp gỡ giao lưu, thưởng thức món ăn... Ban Tổ chức vào Nhà thờ Họ Bùi tộc chiếm xạ (có công lập làng) rước bài vị của Cụ Bùi Công Mẫn ra ngự tại Đình trong 3 ngày Lễ hội.

Lễ văn Báo bản cổ có bốn câu sau: 悲 蓬 伐 荻 ， 有 开 必 先 ， 决 居 永 奠 ， 功 德 不 迁 。Phiên âm Hán Việt: "Bi bồng phạt địch, Hữu khai tất tiên, Quyết cư vĩnh điện, Công đức bất thiên". Nghĩa là: Cắt cỏ phạt gai, đắp bờ mở lối, có công khai phá tự buổi ban đầu, lập nên cơ sở vững chắc dài lâu, công đức ấy không bao bao giờ thay đổi.

Đặc sắc Lễ Hội Báo Bản Nộn Khê hướng con cháu nhớ công ơn các bậc tiền bối, con cháu ngày nay đang tiếp tục lao động, công tác… tốt để tiếp tục truyền thống văn hóa tốt đẹp này.